To tylko nazwa robocza - ostateczna będzie taka, jaką raczy przyjąć Wysoka Komisja.

Przeglądałem realne rytuały wschodnie, są one dość mocno rozbudowane, co stanowi ogromne duchowe bogactwo wschodniej kultury. Myślę, że trzeba będzie próbować łączyć elementy zachodnie ze wschodnimi. Co do nadania nazwy rytu wschodniego, to zgodzę się z Eminencją Sieniawskim, że przyjdzie na to czas na samym końcu. Na przełożenie wypowiedzi Eminencji de Medici na dzień jutrzejszy zezwalamy. 

Niniejszym zarządzam przerwę w obradach do jutrzejszego poranka. 

Wszystkim życzę dobrej i błogosławionej nocy.

dziękuję za przywilej bycia Konsultorem przy tak zacnej Komisji Liturgicznej.

Pierwszym wątkiem, który poruszę, będzie nazewnictwo. Nie wiem, czy Wasza Świątobliwość pamięta, jak jeszcze za pontyfikatu Leona II trafiłem do posługi w Republice Brodryjskiej i tam zamieniłem się w eparchę Sankt Mikhailova, a w czasach Aktu Unii Siczyńskiej zostałem powołany do stworzenia odpowiedniego rytuału - nie wyszło, bo nie było do tego zainteresowanych, a po drugie moja wiedza nt. liturgii wschodu kończy się na prostych schematach Boskiej Liturgii... Ale nie o tym. W czasach tamtejszych Świętych Soborów (bodajże Welijskiego I albo II, nie pamiętam już) podjęto się pracy nad Rytuałem... Welijskim, który miał być w odróżnieniu od Laterańskiego, typowego dla Kościoła Rotryjskiego - przygotowany dla obrządków inspirowanych wschodem. Sądzę jednak, że skoro jeden rytuał nazywa się od pierwszej patriarszej bazyliki laterańskim, drugi zaś - od obecnej siedziby Pałacu Apostolskiego - zwać się winien welijskim. Na to wskazywałaby hermeneutyka prac soborowych i nasz szacunek do prób zrekonstruowania odpowiedniego rytuału dla Brodrii, Surmenii czy Bialenii. To chyba tyle w tym temacie.

Kiedy miałem okazję rezydować u boku prezydenta Smirnoffa i premiera Grutina w Brodrii miałem różne przebłyski jak przygotowywać liturgię z "moskiewską" pompą. Pamiętam, że nawet udało mi się w jeden, jedyny sposób przygotować tam rytuał ślubny oraz pogrzebowy. Ale to inne tematy. Starałem się przedstawiać wszystko wedle Ceremoniału Kwirynalskiego tylko ze zmianą zdjęć na Boską Liturgię oraz używanie nie gry organowej, ale śpiewu typowo starocerkiewnego. I tu pojawia się problem chociażby z Surmenią, która starocerkiewnosłowiańskiego nie używa... a greckiego. Wówczas korzystanie ze stricte nazw prawosławia rosyjskiego nijak miałoby się do greckiego klimatu w Kaharonei. Dlatego co do zwykłych uroczystości - używałbym zwykłego Ceremoniału Kwirynalskiego, ubogaconego o fotografie czy muzykę wschodnią - grecką lub ruską. Owszem, można dodać do tego Ceremoniału pewne elementy wschodnie - ale o tym za chwilę a propos nazewnictwa liturgicznego. Sam pomysł przygotowania odpowiednich rytuałów dla nominacji diakona, prezbitera i eparchy uważam za godny uwagi, jak ceremoniał koronacji (na wzór władców bizantyjskich albo i carów rosyjskich). Uważam jednak, że na znak jedności Wspólnoty ceremonia proklamowania Bazyliki powinna zostać według rytuału Laterańskiego. Jest to przywilej patriarszy, a Patriarcha korzysta głównie z ceremoniału laterańskiego. 

Co do nazewnictwa - jestem absolutnym przeciwnikiem korzystania z terminów: Msza święta, Eucharystia, Najświętsza Celebra, Boska Liturgia, Sakrament, Święcenia i korzystanie z tekstów stricte z Missale Romanum/Służebnika - oczywiście, można zaznaczyć Liturgię Słowa, ale na tym poprzestańmy. Zgodnie z nauczaniem Soborów Rotryjskich korzystajmy z nazw: ceremonia, liturgia, uroczystość, itd., tak by nie "imitować" realnej Boskiej Liturgii czy Mszy świętej. Stąd też, jeśli w nowych rytuałach pojawią się takie terminy - będę jednym z pierwszych cenzorów tego rytuału. To chyba na tyle.