+- Państwo Kościelne Rotria (https://forum.rotria.net.pl)
+-- Dział: MIASTO APOSTOLSKIE (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=223)
+--- Dział: Uniwersytet Rotryjski (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=119)
+---- Dział: Wydział Obojga Praw (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=330)
+---- Wątek: [MON] Prawo prywatne międzynarodowe - zagadnienia wstępne (/showthread.php?tid=1206)
[MON] Prawo prywatne międzynarodowe - zagadnienia wstępne - Ksawery van Berden - 19.07.2018
W nauce prawa mikroświata nie budzi wątpliwości fakt istnienia prawa międzynarodowego publicznego - prawa, którego fundamentem jest regulacja mocą norm iuris cogentis relacji inter partes między suwerennymi podmiotami prawa międzynarodowego, tj. państwami czy jednostkami o tożsamej podmiotowości prawnej. Podstawy owego systemu na gruncie fontes iuris Stolicy Apostolskiej tworzą konkordaty, porozumienia czy innego rodzaju umowy międzynarodowe. Problematyką jednak całkowicie odrębną i jak dotąd nieporuszaną - w dobrej mej wiedzy - na uniwersytetach mikroświata jest problematyka prawa prywatnego międzynarodowego, a więc takiej gałęzi prawa prywatnego, która w ujęciu międzynarodowym reguluje stosunki nie pomiędzy podmiotami prawa publicznego (jak dzieje się to w przypadku ww. PMP), ale pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi, a więc co do zasady o podmiotowości nie-międzynarodowej. W toku niniejszego wykładu ten właśnie prywatnoprawny obszar zostanie poruszony. Prawo prywatne międzynarodowe, sięgając do wypracowanej w doktrynie definicji, to nic innego jak zespół norm, których zadaniem jest wskazanie systemu prawnego (własnego lub obcego państwa) właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji z zakresu szeroko rozumianego prawa prywatnego (np. w zakresie ustalenia prawa właściwego dla zawarcia małżeństwa, kiedy jeden z nupturientów jest, e.g. obywatelem rotryjskim, drugi zaś Rzeczypospolitej Obojga Narodów). Normy prawa prywatnego międzynarodowego rozstrzygają konflikty na tle powiązań stanu faktycznego z systemami prawnymi różnych państw – stąd ich nazwa – normy kolizyjne, normy prawa kolizyjnego etc. W ramach wstępnych zastrzeżeń zważyć także trzeba, że PPM początkami sięga już okresu Imperium Romanum, gdzie regulowano w rozliczny sposób kwestie relacji między civitas (jako obywatelami rzymskimi), a przedstawicielami wszelkich innych nacji. Największy rozwój jednak prawa prywatnego międzynarodowego datuje się na okres tzw. szkoły statutowej.
Temat: Prawo prywatne międzynarodowe - zagadnienia wstępne
Autor: dr hab. Ksawery arcybiskup van Berden, prof. UR , monografia
1. Funkcje prawa prywatnego międzynarodowego
a) PPM zawiera normy, które rozstrzygają kolizje norm merytorycznych w przestrzeni (zawiera normy „prawo jakiego państwa jest właściwe” dla określonego stanu faktycznego);
b) Problem elementu obcego – czy problem stosowania PPM pojawia się kiedy mamy do czynienia z elementem obcym, czy pojawia się w szerszym zakresie? Stosunkiem z elementem obcym jest zaś taki stosunek, w którym jakiś element jest powiązany z innym obszarem niż obszar danego systemu prawa (np. terytorium Rotrii), czyli występuje jakiś element międzynarodowy. PPM stosuje się jeśli mamy do czynienia z elementem obcym. Jest to pierwsza z koncepcji, które należy wyróżnić.
c) Koncepcja druga – zakłada, że sędzia stosuje reguły prawa prywatnego międzynarodowego zawsze; zawsze jest bowiem tak, że jeśli sąd ustali swoją jurysdykcję, to sięga do właściwego prawa lub zwyczaju i stwierdza, jakie prawo jest właściwe dla danego stosunku prawnego (np. ślub obywatela rotryjskiego z obywatelką Rzeczypospolitej Obojga Narodów).
2. Argument teoretyczny – budowa normy PPM sama z siebie zaprzecza konieczności poszukiwania elementu obcego stosunku prawa;
3. Argument pragmatyczny – jest nim dla przykładu następujące sformułowanie: "Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu"; w powyższym więc przykładzie - dla spraw majątkowych małżonków, tj. obywatela Rotrii z obywatelką RON, prawem właściwym byłoby ich wspólne prawo ojczyste. Jako że w Stolicy Apostolskiej nie ma już formy obywatelstwa sensu stricto, to należy przyjąć, że prawem właściwym byłoby prawo Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Gdyby jednak sędzia uzależniał stosowanie PPM od elementu obcego to musiałby zbadać, czy nie występuje jakiś element obcy. Kiedy nie szuka się elementu obcego, to sięga się wprost do reguł prawa prywatnego międzynarodowego.
4. Wąskie znaczenie PPM
a) Normy kolizyjne (te, które rozgraniczają sfery zastosowania porządków prawnych) oraz
b) Normy merytoryczne PPM (normy obowiązujące w danym państwie, które stosują się wprost do stosunków o charakterze międzynarodowym – są to normy, które w danym systemie prawnym stosuje się bez pośrednictwa norm kolizyjnych). Mogą pochodzić np. z prawa wewnętrznego czy aktów legislacji międzynarodowej (tj. w drodze konwencyjnej).
5. Normy ujednolicone – nie zastępują co do zasady norm krajowych tylko stosują się w pewnym wyznaczonym zakresie.
6. Norma kolizyjna – co do zasady każdy sąd, każde państwo stosuje wyłącznie własne normy kolizyjne (w tym normy niepisane, np.: można przyjąć, że z uwagi na szczególne przywiązanie religijne kwestie małżeńskie rozstrzygane będą, in principio casum, w oparciu o prawo rotryjskie, kwestie zaś gospodarcze między małżonkami, w oparciu o rozwinięte reguły systemu gospodarczego - według prawa RON).
a) Od powyższej reguły istnieją wyjątki:
· Instytucja tzw. odesłania, o którym mowa będzie w toku odrębnego wykładu;
· Przypadek niejednolitego prawa – jak wyżej;
· Rozstrzyganie kwestii wstępnych metodą legis causae.
b) Wyróżniamy normy kolizyjne I i II stopnia:
· I stopnia – rozstrzygają problem, jakie normy merytoryczne należy stosować (np. prawo sędziowskie, ewentualne zaczątki kodyfikacji prawa prywatnego międzynarodowego w legislacji krajowej);
· II stopnia – rozstrzygają kwestię tego, które normy kolizyjne pierwszego stopnia stosować (np. konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Obojga Narodów).
c) Normy kolizyjne zupełne – to takie, które wskazują prawo właściwe bez względu na to, czy prawem będzie prawo rotryjskie, czy prawo obce (np. sprawy kształcenia duchownego podlegają prawu właściwemu Stolicy Apostolskiej).
d) Normy kolizyjne niezupełne – dzielimy na normy jednostronne i dwustronne:
· Jednostronne – dla pewnego zakresu przewidują tylko właściwość prawa własnego (jeśli o uznaniu małżeństwa za niebyłe orzeka Święte Oficjum, stosuje się prawo rotryjskie);
· Dwustronne – dla pewnego zakresu przewidują właściwość własnego prawa i dla jakiejś części tej sprawy właściwość prawa obcego.
9. Cechy norm kolizyjnych
a) Adresatem jest organ stosujący prawo; są to normy skierowane do sądu.
b) W większości normy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący.
c) W zakresie budowy normy kolizyjnej wskazuje się, że nie ma sankcji.
10. Budowa normy kolizyjnej
a) Hipoteza – zakres, baza faktyczna łącznika. Jest obszarem stosunków, do których norma się odnosi.
· Zakres normy kolizyjnej – stypizowany opis stanów faktycznych do których norma się odnosi (przysposobienie przez osobę duchowną, z uwagi na kanoniczny wymóg zgody Biskupa Powszechnego, podlega prawu rotryjskiemu).
· Baza faktyczna łącznika – uszczegółowienie zakresu danej normy na podstawie okoliczności wydedukowanych z łącznika (to wszelkiego rodzaju "przybudówka" do łącznika).
b) Dyspozycja – łącznik, nakaz stosowania prawa.
c) Łącznik – łączy stan faktyczny z danym obszarem prawnym (np. przysposobienie przez osobę duchowną podlega prawu rotryjskiemu).
· Łącznik podmiotowy – miejsce pobytu, siedziba osoby prawnej (np. testament podlega prawu państwa ostatniego miejsca zamieszkania testatora, np. prawu RON, jeśli tam znajdowało się ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy);
· Łącznik przedmiotowy – miejsce zawarcia umowy, małżeństwa, miejsce śmierci etc. (np. zastrzeżenie testamentowe podlega prawu miejsca śmierci testatora, a więc w powyższym przykładzie - prawu RON);
· Łącznik wyboru prawa – strony same mogą wybrać prawo dla danego stosunku (np. umowa sprzedaży folwarku między mieszkańcem rotryjskim a obywatelem RON podlega prawu wybranemu dla tej umowy przez strony stosunku zobowiązaniowego, to jest prawu rotryjskiemu lub Rzeczypospolitej).
d) Kategorie składowe łączników
· Określnik nominalny – ze względu na kryterium powiązania;
** Podstawa – element wiążący;
** Dopełnienie – czyje obywatelstwo, czyje miejsce zamieszkania etc.
· Subokreślnik temporalny – wskazuje, z jakiej chwili powiązanie jest prawnie doniosłe, np. "prawo właściwe dla rozrządzeń testamentowych ustala się według prawa miejsca zamieszkania testatora w chwili śmierci" (sformułowanie "w chwili śmierci" spełnia funkcję subokreślnika (podokreślnika) temporalnego (czasowego)).
Istotnym jednakowoż w toku wprowadzającego wykładu zastrzeżeniem jest to, że norma kolizyjna nie posiada sankcji, bowiem jej adresatem jest sąd państwa rozstrzygającego daną kwestię. Tym samym, w odniesieniu do jednego z poprzednich wykładów ujmujących problematykę hipotezy, dyspozycji i sankcji norm spotykanych w obrocie - normy kolizyjne są wyjątkiem od tej reguły, tj. nie posiadają ani sankcji, ani normy sankcjonującej. Jeżeli zatem sąd rozstrzygający daną kwestię (sąd Rzeczypospolitej) zastosuje niewłaściwą normę kolizyjną (rozstrzygając kwestie stanu duchownego (zakładając dopuszczalność kognicji w tym zakresie) zastosuje prawo własne, a nie kanoniczne - to zastosuje niewłaściwe prawo. Naruszenie owo rodzi skutki procesowe (postępowanie objęte będzie nieważnością w całości).