+- Państwo Kościelne Rotria (https://forum.rotria.net.pl)
+-- Dział: MIASTO APOSTOLSKIE (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=223)
+--- Dział: Uniwersytet Rotryjski (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=119)
+---- Dział: Wydział Obojga Praw (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=330)
+---- Wątek: [HAB] Władza wykonawcza w Rzeczypospolitej Polskiej - Rada Ministrów (/showthread.php?tid=66)
[HAB] Władza wykonawcza w Rzeczypospolitej Polskiej - Rada Ministrów - Ksawery van Berden - 29.12.2015
Temat: Władza wykonawcza w Rzeczypospolitej Polskiej – Rada Ministrów
Autor: dr Ksawery van Berden, przewód habilitacyjny
I. Pojęcie
Rada Ministrów jest drugim, obok Prezydenta RP, organem państwa w zakresie władzy wykonawczej, wyodrębnionym organizacyjnie, funkcjonalnie i kompetencyjnie. Szczegółowy zakres uprawnień i charakterystykę Rady Ministrów określa ustawa.
II. Domniemanie właściwości
W art. 146 ust. 2 Konstytucji RP zawarto zasadę domniemania właściwości Rady Ministrów w dziedzinie polityki państwa. Jeśli powstaje wątpliwość, w gestii jakiego organu leży dane zadanie, a postanowienia prawne dotyczące organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego go nie obejmują, należy ono jednoznacznie do Rady Ministrów.
III. Kompetencje
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej, kieruje całością administracji, a także decyduje we wszystkich sprawach, których Konstytucja RP i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu terytorialnego lub innego organu administracji państwa.
Aby jednakże dopełnić formalności, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na konstytucyjne kompetencje i zobowiązania wobec Rady Ministrów:
1) Zapewnia wykonanie ustaw,
2) Wydaje rozporządzenia,
3) Kontroluje i koordynuje pracę organów administracji rządowej,
4) Chroni interesy Skarbu Państwa,
5) Uchwala projekt budżetu państwa,
6) Kieruje wykonaniem budżetu oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,
7) Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
8) Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
9) Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
10) Zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,
11) Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,
12) Określa organizację i tryb swojej pracy.
IV. Struktura
W skład Rady Ministrów wchodzą:
1) Prezes Rady Ministrów (premier),
2) Wiceprezesi Rady Ministrów (wicepremierzy),
3) Ministrowie resortowi, a więc ci, których właściwości powierzono zwierzchność nad konkretnym resortem, np. Minister Sprawiedliwości etc.
4) Ministrowie „bez teki”, a więc niezawiadujący żadnym resortem, natomiast sprawujący ściśle określone przez premiera funkcje,
5) Przewodniczący komitetów, określonych w ustawach (obecnie są to: przewodniczący Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej, Sekretariatu Europejskiego, Rządowego Centrum Studiów Strategicznych).
V. Obowiązki członka RM.
Członek Rady Ministrów uczestniczy, na zasadach określonych w Konstytucji RP, w ustalaniu polityki państwa, ponosząc za treść i za realizację działań rządu odpowiedzialność.
Członek Rady Ministrów jest obowiązany, w zakresie swojego działania, do inicjowania i opracowywania polityki Rządu, a także przedkładania inicjatyw, projektów założeń, projektów ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów – na zasadach i w trybie określonych w regulaminie pracy Rady Ministrów. Ponadto, członek Rady Ministrów realizuje politykę ustaloną przez Radę Ministrów, a w szczególności:
1) Współdziała z innymi członkami Rady Ministrów,
2) Nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej,
3) Współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielstwami środowisk zawodowych i twórczych,
4) Występuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres jego działania,
5) Po zawiadomieniu Prezesa RM powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania.
Jak czytamy także w art. 8 Regulaminu Rady Ministrów, członek RM reprezentuje w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przed Radę Ministrów.
W art. 9 RMU czytamy, że członek RM, upoważniony przez Radę Ministrów, reprezentuje Rząd przed Sejmem w sprawach rozpatrywanych z inicjatywy Rady Ministrów. W takim wypadku minister składa, po porozumieniu się z Prezesem RM, wszelkie oświadczenia w imieniu rządu.
VI. Organy wewnętrzne
Prezes RM, z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, może, w drodze zarządzenia, tworzyć organy pomocnicze Rady lub Prezesa RM, a w szczególności:
1) Stały Komitet lub komitety Rady Ministrów w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk RM lub Prezesa RM w sprawach należących do zadań i kompetencji tych organów,
2) Komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy,
3) Rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do zadań i kompetencji Rady Ministrów lub Prezesa RM (art. 12 RMU).
Rada Ministrów może także, w drodze rozporządzenia, tworzyć komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa, uwzględniając dorobek nauki i doświadczenia praktyki. Wydając rozporządzenie określa nazwę i przedmiot działania komisji oraz jej skład i tryb postępowania.
VII. Kompetencje Prezesa Rady Ministrów
W ramach swoich kompetencji Prezes RM:
1) Tworzy rząd, powołuje ministrów, występuje z expose i z wnioskiem o wotum zaufania do Sejmu,
2) Ma prawo ustalenia w drodze rozporządzeń szczegółowego zakresu działań ministra,
3) Zwołuje posiedzenia i przewodniczy im,
4) Jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej i zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej,
5) Powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu na wniosek ministra,
6) Może wnioskować o uchylenie rozporządzeń i zarządzeń ministrów,
7) Reprezentuje Radę Ministrów,
8) Kieruje pracami Rady Ministrów,
9) Wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
10) Zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonania,
11) Koordynuje i kontroluje pracę członków RM,
12) Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji RP i ustawach,
13) Sprawuje zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami administracji rządowej i korpusu służby cywilnej.
VIII. Rada Legislacyjna
Przy Prezesie Rady Ministrów działa Rada Legislacyjna. Prezes RM powołuje członków Rady Legislacyjnej i określa, w drodze rozporządzenia, zadania oraz szczegółowe zasady i tryb jej funkcjonowania.
IX. Rządowe Centrum Legislacji
Przy Prezesie RM działa także Rządowe Centrum Legislacji jako państwowa jednostka organizacyjna podległa Prezesowi RM.
X. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Jest organem pomocniczym Rady Ministrów, zapewniającym w szczególności obsługę: Rady Ministrów i Prezesa RM, wiceprezesów RM, Kolegium do spraw Służb Specjalnych, Rady Legislacyjnej oraz Szefa Służby Cywilnej. Zwierzchnikiem organu jest Szef Kancelarii Prezesa RM.
XI. Ministrowie
Ministrowie są nie tylko członkami organu kolegialnego – rządu, ale także jednoosobowymi naczelnymi organami administracji. Do zakresu kompetencji ministrów należy:
1) Wydawanie aktów prawnych,
2) Wydawanie rozporządzeń i zarządzeń, nie dotyczy to jednak ministrów „bez teki”, którzy mogą wydawać jedynie zarządzenia,
3) Kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie działalności podporządkowanych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych,
4) Przygotowywanie materiałów do opracowania budżetu państwa oraz kontrolowanie jego wykonania w podległym im resorcie.
5) Prowadzenie polityki krajowej.
Pomocnikami ministrów są sekretarze i podsekretarze stanu, których powołuje na wniosek ministrów Prezes RM.
Rada Ministrów może także ustanowić pełnomocnika rządu do określonych spraw, których przekazanie członkom Rady Ministrów nie jest celowe. Pełnomocnikiem rządu może być sekretarz stanu lub podsekretarz stanu, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach, w zakresie zadań o zasięgu regionalnym – wojewoda.
XII. Odpowiedzialność
Rada Ministrów odpowiada politycznie przed Sejmem, a realizacji tej odpowiedzialności służą takie instytucje, jak wotum zaufania i wotum nieufności. Poszczególni ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenia Konstytucji RP i ustaw.
1) Odpowiedzialność polityczna: Rada ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem, gdy między polityką realizowaną przez Radę Ministrów a postulowaną przez większość parlamentarną występuje widoczna rozbieżność, a większość ta nie aprobuje polityki rządu. Skutkiem może być podanie się przez Radę Ministrów do dymisji lub wyrażenie jej przez parlamentarne wotum nieufności.
2) Odpowiedzialność konstytucyjna: ma charakter prawnokarny. Dotyczy poszczególnych członków Rady Ministrów. Odpowiedzialność ta ma więc zawsze indywidualny charakter. Za naruszenie Konstytucji RP lub ustaw (tzw. Delikt konstytucyjny) członek Rady Ministrów zostaje pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może zgłosić Prezydent RP lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Wniosek składany jest do Sejmu, a rozpatruje go Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Uchwałę o pociągnięciu członków Rady Ministrów przed Trybunał Stanu podejmuje Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów (ob. 276 głosów).
XIII. Dymisja
Podstawą istnienia rządu musi być poparcie większości w Sejmie, zarówno w momencie tworzenia, jak i w okresie jego funkcjonowania. Brak tego poparcia zmusza rząd do złożenia dymisji.
W zakresie regulowanym konstytucyjnie, Rada Ministrów podaje się do dymisji w 4 przypadkach:
1) Rezygnacji przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów z dalszego pełnienia funkcji,
2) Nieudzielenia przez Sejm wotum zaufania,
3) Odmowy udzielenia przez Sejm absolutorium,
4) Wyrażenia przez Sejm wotum nieufności.
Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Prezydent RP , przyjmując dymisję RM, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.
W przypadku rezygnacji Prezesa Rady Ministrów Prezydent RP może odmówić przyjęcia dymisji RM.
Wykład przygotowano przy pomocy Encyklopedii Naukowej PWN a także zbiorów pomocy naukowych wydawnictwa C.H. Beck.