+- Państwo Kościelne Rotria (https://forum.rotria.net.pl)
+-- Dział: MIASTO APOSTOLSKIE (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=223)
+--- Dział: Uniwersytet Rotryjski (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=119)
+---- Dział: Wydział Obojga Praw (https://forum.rotria.net.pl/forumdisplay.php?fid=330)
+---- Wątek: [HAB] Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej (/showthread.php?tid=68)
[HAB] Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej - Ksawery van Berden - 29.12.2015
Aby nieco urozmaicić cykl wykładów związanych z habilitacją, postanowiłem analizować na przemian dziedziny związane z prawem rotryjskim, ale także normy prawa realnego. Dlatego także postaram się przygotować w trakcie trwania przewodu habilitacyjnego cykl wykładów związanych z funkcjonowaniem władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Rzeczypospolitej Polskiej, tuż obok wykładów dotyczących prawa Państwa Kościelnego.
Temat: Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej
Autor: ks. dr net. Ksawery van Berden, przewód habilitacyjny
I. Pojęcie systemu wyborczego
System wyborczy danego kraju to ogół zasad postępowania związanych z powoływaniem organów w drodze wyborów. Pojęcie systemu wyborczego jest szersze niż pojęcie prawa wyborczego.
II. Pojęcie prawa wyborczego
Definiowanie terminu „prawa wyborczego” należy rozpatrywać w dwóch aspektach:
a) Prawa wyborczego w znaczeniu przedmiotowym, czyli jako przyjętych zasady systemu wyborczego danego państwa;
b) Prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym, czy jako prawa obywatela do udziału w wyborach i związane z tym uprawnienia.
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent RP w drodze postanowienia, nie później niż na 90 dni przed upływem ich 4-letniej kadencji. Wybory wyznaczane są na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji obu izb. Postanowienie Prezydenta RP podaje się do wiadomości publicznej i ogłasza w Dzienniku Ustaw. Zgodnie z art. 101 Konstytucji RP ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy. Należy jednak podkreślić, że wyborcom przysługuje prawo zgłaszania do Sądu Najwyższego protestów przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w konkretnej ustawie.
III. Organy władzy ustawodawczej – Sejm
Sejm jest jednym z dwóch – obok Senatu – organów władzy państwa w zakresie władzy ustawodawczej. Sprawuje on kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji RP i ustaw.
Odwołując się do samej istoty Sejmu w Polsce, należy wykazać, że nie figuruje żaden zamknięty katalog funkcji sprawowanych przez Sejm. Najczęściej jednak wyróżniamy funkcje:
1) Funkcję ustawodawczą – Sejm jest najważniejszym kreatorem prawa. Funkcja ta wynika z konstytucyjnego podziału władz i nakłada na Sejm obowiązek tworzenia aktów prawnych rangi ustawowej. Materią ustawową są w szczególności prawa i obowiązki obywateli. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta RP do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. Sejm ma również możliwość podejmowania pewnych decyzji w formie uchwały. Dotyczy to m.in. zarządzania referendum czy przyjmowania założeń polityki finansowej państwa.
2) Funkcję kontrolną – Sejm i jego organy sprawują kontrolę nad rządem i podległą mu administracją.
3) Funkcję kreacyjną, która polega na kompetencji do powoływania innych konstytucyjnych organów państwa. Należy tutaj zaznaczyć, że Sejm powołuje:
a) Samodzielnie:
Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek całą Radę Ministrów w tzw. procedurze rezerwowej,
Sędziów Trybunału Stanu (wyjątek stanowi przewodniczący, którym jest jednocześnie I Prezes Sądu Najwyższego),
4 członków Krajowej Rady Sądownictwa,
4 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
Członków Rady Polityki Pieniężnej.
b) Wspólnie z innymi organami:
Rzecznika Praw Obywatelskich,
Rzecznika Praw Dziecka,
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,
Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
c) Na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:
Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
4) Funkcję współkształtowania polityki państwa, która polega na współdecydowaniu oraz oddziaływaniu na rząd, a niekiedy także na inspirowaniu go do podejmowania działań oraz ustalania priorytetów politycznych i społeczno-ekonomicznych. Do tej funkcji zaliczamy:
a) Uchwalanie budżetu,
b) Uchwalanie innych ustaw dotyczących finansów publicznych,
c) Obowiązek Prezesa Rady Ministrów do przedstawienia Sejmowi exposé i uzyskania wotum zaufania,
d) Decydowania o stanie wojny i zawarciu pokoju.
Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Jego kadencja wynosi 4 lata. Rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Sejm może także skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością kwalifikowaną co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Może także tego dokonać, w przypadkach i trybie określonymi w Konstytucji - Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu. Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu.
Organami Sejmu są Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów oraz komisje sejmowe. Zadania organizacyjno-techniczne i doradcze, związane z działalnością Sejmu i jego organów wykonuje Kancelaria Sejmu.
Sejm obraduje na posiedzeniach, co jest równoznaczne z przyjęciem permanentnego trybu pracy. Zasada permanencji polega na tym, że najwyższy organ jest stale aktywny oraz że jego posiedzenia zwoływane są autonomicznie przez wewnętrzne organy kierownicze.
IV. Organy władzy ustawodawczej – Senat
Senat RP, obok Sejmu jest organem władzy ustawodawczej w państwie. Jest to tzw. izba refleksji, powoływana przede wszystkim do dbania o jakość tworzonego prawa.
Senat składa się ze 100 senatorów, a jego kadencja trwa 4 lata i biegnie równocześnie z kadencją Sejmu. W przypadku skrócenia kadencji Sejmu ulega skróceniu kadencja Senatu.
Organami Senatu są Marszałek i nie więcej niż 4 wicemarszałków. Tworzą oni organ kolegialny – Prezydium Senatu. Wewnętrznymi organami pomocniczymi Senatu są komisje. Pomocniczą rolę w pracy Senatu pełnią także sekretarze. Obsługę organizacyjno-techniczną Senatu wykonuje Kancelaria Senatu.
Do kompetencji Senatu zaliczamy:
1) Zatwierdzanie ustaw uchwalonych przez Sejm,
2) Prawo inicjatywy ustawodawczej,
3) Wyrażanie zgody na zarządzanie przez Prezydenta RP referendum ogólnokrajowego,
4) Wyrażanie zgodny na powołanie przez Sejm Prezesa Najwyższej Izby Kontroli oraz Rzecznika Praw Obywatelskich,
5) Podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) Wybór 2 senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa,
7) Wybór 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
8) Podejmowanie rezolucji, oświadczeń i apeli.
V. Instytucja Zgromadzenia Narodowego
Zgromadzenie Narodowe to konstytucyjny organ stanowiący połączenie obu izb parlamentu, powoływany do wypełnienia szczególnie ważnych zadań. Jest to jednak odrębny od Sejmu i Senatu organ, który posiada własne kompetencje i obraduje według własnego regulaminu. Obecna Konstytucja przewiduje bardzo wąskie uprawnienia dla tego organu. Szczególnie istotnymi funkcjami są:
1) Postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu na wniosek 140 członków Zgromadzenia Narodowego, uchwałą podjętą większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
2) Stwierdzenie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.
3) Odbieranie przysięgi od Prezydenta-elekta.
4) Wysłuchanie orędzia Prezydenta RP.
Wykłady przygotowano przy pomocy Encyklopedii Naukowej PWN a także zbiorów pomocy naukowych wydawnictwa C.H. Beck. i WOLTERS KLUWER