29.12.2015, 21:43:28
Temat: Ustrój i właściwości Sygnatury Apostolskiej
Autor: dr Ksawery van Berden, przewód habilitacyjny
Sygnatura Apostolska jest jednym z najwyższych organów państwowych, w tym także naczelnym organem władzy sądowniczej w Państwie Kościelnym Rotria. Podwaliną działalności SA w Stolicy Apostolskiej są regulacje ujęte rdz. VI art. 26 i 27 Bulli Exsurge Domine.
Zgodnie z rotryjską ustawą zasadniczą, SA jest jedynym organem sprawującym kompetencje z zakresu wymiaru sprawiedliwości, nie licząc instytucji Patriarchy Państwa Kościelnego jako organu II instancji w zakresie orzecznictwa Sygnatury. W zakresie jurysdykcji SA znajdują się kwestie związane z ogólną definicją wymiaru sprawiedliwości, ale także sądownictwem konstytucyjnym i administracyjnym. Jest to zatem jedyna instytucja rotryjska, uprawniona do stosowania powszechnie obowiązującej wykładni prawa. Jednakże mimo olbrzymiego zakresu uprawnień, w przypadku działalności orzeczniczej należy nakreślić pewien typ ustroju systemowego. Nawiązując do realnego ustroju sądownictwa, system rotryjski zbliżony jest nieco do fundamentalnych zasad systemu prawa precedensowego „common law”. W common law prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Bardzo zbliżenie sprawa ma się także w przypadku Sygnatury Apostolskiej. Ciężko bowiem nakreślić jej konkretny wymiar orzecznictwa, gdyż w rotryjskim systemie prawa nie stosuje się kodeksów, charakterystycznych dla orzecznictwa w wielu krajach wirtualnych. Jedyną zbliżoną formą kodyfikacji prawa jest Kodeks Prawa Kanonicznego, który nie podlega jednak pod rozstrzygnięcia Sygnatury. Należy zatem uznać, że rotryjskie postępowanie przed SA ma wymiar precedensu, jednakże również z kilkoma wyjątkami. Możliwość spekulacji w tym zakresie przyznaje luka legislacyjna, w świetle której nie istnieją szczegółowe przepisy regulujące tryb i zasady działania SA. Jest to z pewnością mankament i dysproporcja, którą należałoby jak najszybciej zniwelować. Mimo wszystko jednak, doktrynalne założenia zawarte w ustawie zasadniczej przyznają Sygnaturze możliwość nieskrępowanego orzecznictwa praktycznie na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania Państwa Kościelnego.
Zawężenie założeń następuje dopiero w kwestii organizacyjnej, gdzie wprowadzony zostaje urząd Trybuna Sygnatury Apostolskiej. Ustawodawca nie określa, ilu rzeczonych trybunów może wejść w szeregi składu orzekającego, ani także w jaki sposób układają się wzajemne relacje służbowe. Pozostawia to pole do domniemywania, że hierarchiczność relacji w SA nastąpić może przez wzgląd na posiadany tytuł zawodowy, stopień lub tytuł naukowy, ewentualnie także przez wzgląd na długość odbytego stażu zawodowego. Są to jednak okoliczności, względem których decyzyjność posiadają organy ustawodawcze.
Art. 28 ustawy zasadniczej wprowadza kilka podstawowych zasad ustroju sądownictwa w Rotrii, w szczególności zaś ogólnodostępność sądownictwa w przypadku poczucia naruszenia praw przysługujących jednostce. Art. 28 ust. 2 przyznaje wszystkim obywatelom równy przywilej obrony w przypadku oskarżenia, przykładowo w momencie zastosowanie zasady kontradyktoryjności, która wynikać winna z charakteru postępowania. Art. 28 ust. 3 wprowadza kluczową zasadę domniemania niewinności, wywodzącą się z rzymskiej paremii praesumptio boni viri. Wynika z niej, że obywatela postawionego w stan oskarżenia uznaje się w świetle prawa za niewinnego, dopóki wina na skutek prezentacji ciężaru dowodowego nie zostanie w pełni udowodniona. Kolejny artykuł wprowadza zasadę obowiązującą trybunów. Wynika ona z paremii Nemo iudex idoneus in propria causa. Oznacza ona, że nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. Art. 28 ust. 5 przyznaje trybunom immunitet, z mocy którego sędziów Sygnatury nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej bez zgody Patriarchy.
Bulla Exsurge Domine przyznaje jednak szczególny immunitet członkom Kolegium Kardynalskiego. Zgodnie z jego założeniami, kardynałowie są jedyną kastą społeczną, która nie podlega żadnemu wymiarowi sprawiedliwości. Jedynym uprawnionym sędzią wobec purpuratów jest Patriarcha Państwa Kościelnego, którego rozstrzygnięcia dla członków Kolegium są ostateczne.
Warto jednakże nakreślić, że zgodnie z przepisami wynikającymi z interpretacji Bulli Exsurge Domine, Sygnatura Apostolska jest organem sądowniczym, którego orzeczenia są także skuteczne dla Kongregacji Świętego Oficjum. Mimo, że są to oddzielne doktrynalnie instytucje sądownicze, z których pierwsza zajmuje się orzecznictwem dot. państwa i uprawnień wynikających z BED, a druga orzecznictwem kościelnym – w zakresie zastosowania postanowień prym wiedzie Sygnatura Apostolska. Co więcej, wykazać należy, że Sygnatura, korzystając ze swoich uprawnień konstytucyjnych, ma prawo i przywilej zmiany postanowień wydawanych przez Kongregację Świętego Oficjum, jak także zmiany przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego w przypadku ich kolidowania w obowiązującym systemem prawnym. Hipotetyczna sytuacja, w której Kongregacja Świętego Oficjum wydała wyrok skazujący dla oskarżonego może zostać sfinalizowana na wokandzie Sygnatury Apostolskiej. Owa sytuacja miałaby charakter zbliżony do zastosowania „połączonego” środka odwoławczego, jakim jest apelacja, ale również skarga kasacyjna w ustroju sądowniczym RP. Jednakże musiałoby zostać zrealizowane założenie, że orzeczenie inkwizycyjne narusza ustawę zasadniczą – w tym prawa i wolności obywatelskie – lub jakąkolwiek z obowiązujących bull patriarszych. Wynika stąd doktrynalny prym orzecznictwa Sygnatury Apostolskiej, także w przypadku działalności Kongregacji Świętego Oficjum. Szerszemu zagadnieniu analizy korelacji Sygnatury i Kongregacji zostanie poświęcony jeden z zaplanowanych przeze mnie wykładów w trakcie przewodu habilitacyjnego.
Reasumując, należy wykazać, że w zgodzie z obowiązującymi przepisami, Sygnatura Apostolska orzeka we wszystkich wniesionych sprawach, stosując elementy prawa precedensowego, jeśli decyzyjność w zakresie ich rozwiązania nie została powierzona ustawowo innym organom szczególnym. Mimo wszystko, doprecyzowanie trybu orzekania i ustroju wewnętrznego Sygnatury powinno stanowić prym legislacyjny dla ustawodawczych organów państwa.
Autor: dr Ksawery van Berden, przewód habilitacyjny
Sygnatura Apostolska jest jednym z najwyższych organów państwowych, w tym także naczelnym organem władzy sądowniczej w Państwie Kościelnym Rotria. Podwaliną działalności SA w Stolicy Apostolskiej są regulacje ujęte rdz. VI art. 26 i 27 Bulli Exsurge Domine.
Zgodnie z rotryjską ustawą zasadniczą, SA jest jedynym organem sprawującym kompetencje z zakresu wymiaru sprawiedliwości, nie licząc instytucji Patriarchy Państwa Kościelnego jako organu II instancji w zakresie orzecznictwa Sygnatury. W zakresie jurysdykcji SA znajdują się kwestie związane z ogólną definicją wymiaru sprawiedliwości, ale także sądownictwem konstytucyjnym i administracyjnym. Jest to zatem jedyna instytucja rotryjska, uprawniona do stosowania powszechnie obowiązującej wykładni prawa. Jednakże mimo olbrzymiego zakresu uprawnień, w przypadku działalności orzeczniczej należy nakreślić pewien typ ustroju systemowego. Nawiązując do realnego ustroju sądownictwa, system rotryjski zbliżony jest nieco do fundamentalnych zasad systemu prawa precedensowego „common law”. W common law prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Bardzo zbliżenie sprawa ma się także w przypadku Sygnatury Apostolskiej. Ciężko bowiem nakreślić jej konkretny wymiar orzecznictwa, gdyż w rotryjskim systemie prawa nie stosuje się kodeksów, charakterystycznych dla orzecznictwa w wielu krajach wirtualnych. Jedyną zbliżoną formą kodyfikacji prawa jest Kodeks Prawa Kanonicznego, który nie podlega jednak pod rozstrzygnięcia Sygnatury. Należy zatem uznać, że rotryjskie postępowanie przed SA ma wymiar precedensu, jednakże również z kilkoma wyjątkami. Możliwość spekulacji w tym zakresie przyznaje luka legislacyjna, w świetle której nie istnieją szczegółowe przepisy regulujące tryb i zasady działania SA. Jest to z pewnością mankament i dysproporcja, którą należałoby jak najszybciej zniwelować. Mimo wszystko jednak, doktrynalne założenia zawarte w ustawie zasadniczej przyznają Sygnaturze możliwość nieskrępowanego orzecznictwa praktycznie na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania Państwa Kościelnego.
Zawężenie założeń następuje dopiero w kwestii organizacyjnej, gdzie wprowadzony zostaje urząd Trybuna Sygnatury Apostolskiej. Ustawodawca nie określa, ilu rzeczonych trybunów może wejść w szeregi składu orzekającego, ani także w jaki sposób układają się wzajemne relacje służbowe. Pozostawia to pole do domniemywania, że hierarchiczność relacji w SA nastąpić może przez wzgląd na posiadany tytuł zawodowy, stopień lub tytuł naukowy, ewentualnie także przez wzgląd na długość odbytego stażu zawodowego. Są to jednak okoliczności, względem których decyzyjność posiadają organy ustawodawcze.
Art. 28 ustawy zasadniczej wprowadza kilka podstawowych zasad ustroju sądownictwa w Rotrii, w szczególności zaś ogólnodostępność sądownictwa w przypadku poczucia naruszenia praw przysługujących jednostce. Art. 28 ust. 2 przyznaje wszystkim obywatelom równy przywilej obrony w przypadku oskarżenia, przykładowo w momencie zastosowanie zasady kontradyktoryjności, która wynikać winna z charakteru postępowania. Art. 28 ust. 3 wprowadza kluczową zasadę domniemania niewinności, wywodzącą się z rzymskiej paremii praesumptio boni viri. Wynika z niej, że obywatela postawionego w stan oskarżenia uznaje się w świetle prawa za niewinnego, dopóki wina na skutek prezentacji ciężaru dowodowego nie zostanie w pełni udowodniona. Kolejny artykuł wprowadza zasadę obowiązującą trybunów. Wynika ona z paremii Nemo iudex idoneus in propria causa. Oznacza ona, że nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. Art. 28 ust. 5 przyznaje trybunom immunitet, z mocy którego sędziów Sygnatury nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej bez zgody Patriarchy.
Bulla Exsurge Domine przyznaje jednak szczególny immunitet członkom Kolegium Kardynalskiego. Zgodnie z jego założeniami, kardynałowie są jedyną kastą społeczną, która nie podlega żadnemu wymiarowi sprawiedliwości. Jedynym uprawnionym sędzią wobec purpuratów jest Patriarcha Państwa Kościelnego, którego rozstrzygnięcia dla członków Kolegium są ostateczne.
Warto jednakże nakreślić, że zgodnie z przepisami wynikającymi z interpretacji Bulli Exsurge Domine, Sygnatura Apostolska jest organem sądowniczym, którego orzeczenia są także skuteczne dla Kongregacji Świętego Oficjum. Mimo, że są to oddzielne doktrynalnie instytucje sądownicze, z których pierwsza zajmuje się orzecznictwem dot. państwa i uprawnień wynikających z BED, a druga orzecznictwem kościelnym – w zakresie zastosowania postanowień prym wiedzie Sygnatura Apostolska. Co więcej, wykazać należy, że Sygnatura, korzystając ze swoich uprawnień konstytucyjnych, ma prawo i przywilej zmiany postanowień wydawanych przez Kongregację Świętego Oficjum, jak także zmiany przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego w przypadku ich kolidowania w obowiązującym systemem prawnym. Hipotetyczna sytuacja, w której Kongregacja Świętego Oficjum wydała wyrok skazujący dla oskarżonego może zostać sfinalizowana na wokandzie Sygnatury Apostolskiej. Owa sytuacja miałaby charakter zbliżony do zastosowania „połączonego” środka odwoławczego, jakim jest apelacja, ale również skarga kasacyjna w ustroju sądowniczym RP. Jednakże musiałoby zostać zrealizowane założenie, że orzeczenie inkwizycyjne narusza ustawę zasadniczą – w tym prawa i wolności obywatelskie – lub jakąkolwiek z obowiązujących bull patriarszych. Wynika stąd doktrynalny prym orzecznictwa Sygnatury Apostolskiej, także w przypadku działalności Kongregacji Świętego Oficjum. Szerszemu zagadnieniu analizy korelacji Sygnatury i Kongregacji zostanie poświęcony jeden z zaplanowanych przeze mnie wykładów w trakcie przewodu habilitacyjnego.
Reasumując, należy wykazać, że w zgodzie z obowiązującymi przepisami, Sygnatura Apostolska orzeka we wszystkich wniesionych sprawach, stosując elementy prawa precedensowego, jeśli decyzyjność w zakresie ich rozwiązania nie została powierzona ustawowo innym organom szczególnym. Mimo wszystko, doprecyzowanie trybu orzekania i ustroju wewnętrznego Sygnatury powinno stanowić prym legislacyjny dla ustawodawczych organów państwa.
/-/ prof. dr hab. net. Ksawery kardynał van Berden
Świętego Kościoła Rotryjskiego Kardynał Senior
Świętego Kościoła Rotryjskiego Kardynał Senior
