[WYKŁAD] Bulla Divide et impera, czyli o lennach Państwa Kościelnego słów kilka

[Tadeusz Krasnodębski]

Bulla Divide et impera, czyli o lennach Państwa Kościelnego słów kilka

---

Jak słusznie zauważył Jego Świątobliwość Pius V podczas spisywania preambuły do swej bulli Divide et impera, Patriarcha nie tylko jest głową Kościoła Rotryjskiego, lecz równocześnie monarchą Państwa Kościelnego. Ma to odzwierciedlenie nie tylko w rzeczonej bulli, lecz również w rotryjskiej odpowiedniczce konstytucji, bulli Super Universas - jej art. 1 ust. 1. Jak każda monarchia, również Rotria posiada własny system tytułów arystokratycznych, którymi Biskup Rotrii honorować może wedle własnego uznania każdą osobę. W związku z tym, jego prerogatywą jest także tworzenie i oddawanie poddanym części ziem Państwa Kościelnego Rotria, co każdy Patriarcha chętnie czyni i nagradza najbardziej zasłużonych mieszkańców państwa - biskupów i kardynałów. Te właśnie kwestia reguluje akt prawny Jego Świątobliwości Piusa V, nad którym dziś się pochylimy.

Bulla Divide et impera ogłoszona została 2 lutego Roku Pańskiego 2016. Dzieli się ona na dwie zasadnicze części. W drugiej z nich Patriarcha nadaje lenna oraz tytuły poddanym, toteż większe znaczenie dla tego wykładu ma część pierwsza regulująca kwestie związane z nadawaniem ziem oraz tytułów. W pierwszej kolejności bulla ustanawia tytuły arystokratyczne i szlacheckie istniejące w Państwie Kościelnym. Są to kolejno: Książę, Diuk, Markiz, Hrabia, Baron, Kawaler (oraz żeńskie odpowiedniki), gdzie Książę jest tytułem najwyższym, a Kawaler - najniższym. Zgodnie z założeniami bulli, tytuły te nadawane będą przez Patriarchę za zasługi dla Stolicy Pawłowej. Dalej, bulla dzieli szlachtę rotryjską na trzy odrębne grupy. Pierwszą z nich jest arystokracja ziemska, czyli najwyższa z warstw społecznych. Książęta będący arystokracją ziemską otrzymują ziemię, to jest własne lenno, którym mają przywilej zarządzać. Kolejną grupą jest szlachta tytularna. Nazywane są nią osoby, którym Patriarcha w uznaniu zasług nadaje tytuły arystokratyczne, jednak nie otrzymują oni żadnej ziemi własnościowej. Mają jednak prawo dzierżenia rezydencji na wskazanej przez Biskupa Rotrii ziemi Państwa Kościelnego. Ostatnią, najniższą warstwą jest szlachta księstw. Książę lenny ma prawo do powoływania oraz składania z godności szlacheckiej we własnym lennie wedle swojego uznania. Nie wiąże się to ze specjalnymi przywilejami, choć książę może nadać na terenie swojego lenna fragment ziemi we władanie. Dzięki temu możliwe jest tworzenie rozległych relacji pomiędzy lennikami i na terenie danego księstwa, będącego przecież lennem, może istnieć inne lenno - jak choćby hrabstwo. Koniecznie należy zwrócić uwagę na warunek, bez którego żadne lenno nie może zostać przez Patriarchę nadane. Bulla stanowi bowiem, że książę ma obowiązek złożyć Biskupowi Rotrii przysięgę wierności. Co więcej, wasal danego księcia składa mu podobną przysięgę.

Podsumowując, system lenn w Rotrii jest bardzo rozległy. Umożliwia tworzenie "państw w państwie" mających dużą autonomię, co wpływa pozytywnie na zróżnicowanie Państwa Kościelnego. Nie wyłącza to jednak lenn oraz ich zarządców spod jurysdykcji rotryjskiej oraz władzy patriarszej.

(-) ks. dr Taddaeus della Chiesa SJ, prof. UR

[Albert Orański]

Poruszył ksiądz szalenie interesujący temat, jakim jest struktura lenna w Państwie Kościelnym. Sugerowałbym jednak poszerzenie pracy o ujęcie tematu w szerszych ramach czasowych - "kształtowanie się systemu lennego na przestrzeni kolejnych lat" (?). Bulla divide et impera jest przecież w doskonałej większości kopią poprzednich dokumentów kształtujących to zagadnienie (por. CA Ducati Patrimoni Sancti Pauli).

Warto też zauważyć, że największy wpływ na wzrost roli księstw w Państwie Kościelnym i to co nazwał ksiądz tworzeniem państw w państwie miała nie sama bulla Jego Świątobliwości Piusa V, bo te przepisy istniały znacznie wcześniej spisane (niemal słowo w słowo) we wcześniejszym dokumencie, lecz utworzenie systemu gospodarczego i wojskowego, co pozwoliło na stworzenie pól do konkurowania pomiędzy poszczególnymi księstwami i domeną.

[Paolo Carlo de Medici y Zep]

Tekst homagium wobec Patriarchy niestety nie jest spisany. Musiałem improwizować.

[Albert Orański]

Nigdy nie był napisany. Homagia składano zawsze formułami tradycyjnymi lub własnymi słowami. Tak jest lepiej - nie ma jednolitości, a i z takich tekstów można wiele wyczytać

[Tadeusz Krasnodębski]

Warto też zauważyć, że największy wpływ na wzrost roli księstw w Państwie Kościelnym i to co nazwał ksiądz tworzeniem państw w państwie miała nie sama bulla Jego Świątobliwości Piusa V, bo te przepisy istniały znacznie wcześniej spisane (niemal słowo w słowo) we wcześniejszym dokumencie, lecz utworzenie systemu gospodarczego i wojskowego, co pozwoliło na stworzenie pól do konkurowania pomiędzy poszczególnymi księstwami i domeną.

Biorę pod uwagę wojskowość w Rotrii jako temat następnego wykładu. Jeśli chodzi o "lenna na przestrzeni lat", myślę, że o wiele lepiej pasowałoby to na Wydział Historii. Może Rektor chciałby się tym zająć?

Co do tekstu przysięgi, podobnie uważam - niepisany, własnymi słowami jest znacznie efektywniejszy.