Wykład programowy - magisterium, III.

[Carlo Lorenzo de Medici y Zep]

Wykład III

Dekalog

Dekalog (stgr. dekalogos, dziesięć słów) inaczej Dziesięć przykazań (w tradycji żydowskiej Dziesięć Oświadczeń, Aseret 
ha-Dibrot) – zbiór podstawowych nakazów moralnych obowiązujących pierwotnie wyznawców judaizmu, a następnie przejęty przez chrześcijan, dla których spełnia się on w Jezusie Chrystusie (Por. Mt 5,17-19) poprzez tajemnicę paschalną.

Historia

Zgodnie z przekazem biblijnym oryginalny tekst dekalogu, zapisany w Księdze Wyjścia (Drugiej Księdze Mojżeszowej), słowo po słowie został podyktowany przez Boga Jahwe Mojżeszowi na górze Synaj (w Księdze Powtórzonego Prawa (Piątej Księdze Mojżeszowej) góra ta nazwana jest Horeb) w trakcie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaanu.
Według Biblii, treść Dekalogu i innych słów Boga wygłoszonych na górze została spisana przez Mojżesza (Wj 24,4), natomiast to Bóg – nie Mojżesz – wyrył przykazania na kamiennych tablicach (Wj 24:12 oraz Wj 32:16 oraz Wj 34:1).
Tekst dekalogu musiał zostać wyryty na kamiennych tablicach dwukrotnie, gdyż pierwsze tablice z dekalogiem Mojżesz rozbił w gniewie widząc, jak lud zaczął pod jego nieobecność czcić złotego cielca (Wj 32:19) – za drugim razem Mojżesz musiał już sam sporządzić dwie tablice. Zgodnie z przekazem biblijnym drugie tablice z dekalogiem były przechowywane w Arce przymierza aż do czasu zburzenia pierwszej Świątyni Jerozolimskiej.

Treść

Wyznawcy judaizmu, prawosławia i większości kościołów protestanckich oraz wschodnich twierdzą, że przyjmują oryginalny tekst Dekalogu z Księgi Wyjścia (Drugiej Księgi Mojżeszowej). Jednak zdaniem Kościoła katolickiego tekst z Księgi Wyjścia nie posiada szczególnej oryginalności, skoro tekst z Księgi Powtórzonego Prawa, także znajdujący się w Biblii, różni się w pewnym stopniu od tekstu Księgi Wyjścia (główne różnice dotyczą motywacji nakazu obchodzenia szabatu oraz wyeksponowania żony w zakazie pożądania). 
Mimo to w Katechizmie Kościoła Katolickiego cytowana i omówiona jest wersja biblijna, nie skrócona.

Tekst biblijny i sposób podziału

Tekst Dekalogu został zachowany w Biblii w dwóch, nieznacznie różniących się wersjach:

• z Księgi Wyjścia (2 Mojżeszowej) 20, 2-17 oraz
  
  
• z Księgi Powtórzonego Prawa (5 Mojżeszowej) 5, 6-21.
  

Zasadniczy podział przykazań to podział na przykazania określające stosunek ludzi do Boga oraz na przykazania regulujące zasady życia we wspólnocie.
Sposób podziału biblijnego tekstu na konkretne przykazania zależy od przyjętej tradycji. Zasadniczo wyróżnia się ich cztery:

• podział filoński uznawany jest za najstarszy, był stosowany w czasach Chrystusa; używali go już w I wieku m.in. Józef Flawiusz i Filon z Aleksandrii. Charakteryzuje się rozdzieleniem przykazania dotyczącego posiadania innych bogów od przykazania dotyczącego kultu przedmiotów. Choć obecnie porzucony przez judaizm na rzecz późniejszego podziału talmudycznego, jego tradycja pozostaje wciąż żywa w większości wyznań chrześcijańskich. Za obowiązujący uznają go Cerkiew prawosławna, Kościoły orientalne, protestanckie (z wyjątkiem luteran), anglikańskie i restoracjonistyczne.
  
• podział talmudyczny jest powszechnie uznanym we współczesnym judaizmie; jego tradycja sięga III wieku po Ch.
  
• podział augustyński, wywodzący się od św. Augustyna z Hippony, sięga tradycją V wieku po Ch. Charakteryzuje się sposobem podziału, który eksponuje różnicę między pożądaniem cielesnym a pożądaniem dóbr drugiego człowieka oraz włączeniem przykazania dotyczącego zakazu kultu przedmiotów do przykazania dotyczącego zakazu posiadania innych bogów. Stosowany jest w Kościele katolickim i kościołach starokatolickich.augustyński (katolicki)
  
• podział luterański, wywodzący się z piśmiennictwa Marcina Lutra, pochodzi z XVI wieku. Stanowi niewielką modyfikację podziału augustyńskiego. Jedyna różnica leży w sposobie podziału przykazania dziewiątego i dziesiątego, gdzie dziewiąte dotyczy pożądania domu drugiego człowieka, a dziesiąte obejmuje pozostałe rodzaje pożądania.
  

Katolicka wersja katechetyczna

W Kościele katolickim, oprócz opublikowanej i omówionej w Katechizmie Kościoła Katolickiego wersji biblijnej (KKK 2083-2534), najczęściej stosowaną jest jednak tzw. wersja katechetyczna dekalogu, opublikowana m.in. w katechizmie kardynała Gasparriego oraz w katechizmie dla dzieci:

• Jam jest Pan Bóg twój, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz wzywał imienia Boga twego nadaremno.
  
  
• Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.
  
  
• Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
  
  
• Czcij ojca swego i matkę swoją.
  
  
• Nie zabijaj.
  
  
• Nie cudzołóż.
  
  
• Nie kradnij.
  
  
• Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
  
  
• Nie pożądaj żony bliźniego swego.
  
  
• Ani żadnej rzeczy, która jego jest.