(mgr net.) Dyspensy w prawie kanonicznym - Antonio Embriaco

[Michelangelo Piccolomini]

Praca magisterska netowa napisana przez ks. dk. Antoniego Embriaco w Katedrze Sztuk Wyzwolonych pod opieką ks. abpa dr net. prof. UR Michelangela Piccolominiego SJ, oceniona na ocenę dobrą.

„Dyspensy w prawie kanonicznym”

Antonio Embriaco

Dyspensa (łac. dispensatio) – w Kościele Rotryjskim rozluźnienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez tych, którym wyraźnie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądź mocą samego prawa, bądź mocą zgodnej z prawem delegacji.

Dyspensie nie podlegają ustawy, o ile definiują to, co jest istotne dla instytucji albo aktów prawnych.

Biskup może dyspensować wiernych ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych lub karnych ani od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana dla Stolicy Apostolskiej lub innej władzy. 

Jeżeli trudno jest zwrócić się do Stolicy Świętej i równocześnie zwłoka grozi niebezpieczeństwem poważnej szkody, każdy biskup może dyspensować od tychże ustaw, nawet jeżeli dyspensa zarezerwowana jest dla Stolicy Świętej, jeśli tylko chodzi o dyspensę, której ona w tych samych okolicznościach zwykła udzielać.

Biskup z miejsca może dyspensować od ustaw diecezjalnych, a także, ilekroć uzna, że będzie to dla dobra wiernych, od ustaw wydanych przez synod plenarny lub prowincjalny albo przez Konferencję Episkopatu.

Prezbiterzy lub diakoni nie mogą dyspensować od ustawodawstwa powszechnego i partykularnego, chyba że taka władza byłaby im wyraźnie udzielona.

Kto posiada władzę dyspensowania, ma prawo wykonywać ją będąc także poza terytorium w stosunku do podwładnych chociażby nieobecnych na terytorium, a także jeśli czegoś innego wyraźnie nie postanowiono, w stosunku do podróżnych, przebywających aktualnie na terytorium, a również względem samego siebie. 

Ścisłej interpretacji podlega nie tylko dyspensa, lecz sama władza dyspensowania udzielona do konkretnego przypadku. Dyspensa mająca na celu zastosowanie ustaje w ten sam sposób co przywilej, a mianowicie poprzez pewne i całkowite wygaśnięcie przyczyny skłaniającej.

Dyspensa najczęściej jest udzielana od obowiązku powstrzymania się od spożywania potraw mięsnych i od zabawy w piątki. Biskup udziela też różnego rodzaju dyspens związanych z zawieraniem małżeństw. Może to być np. dyspensa od przeszkody różnej religii, od przeszkody pokrewieństwa, od przeszkody wieku czy od obowiązku głoszenia zapowiedzi przedślubnych.

 W celu uzyskania dyspensy należy spełniać warunki określone przepisami prawa. Prawa Kanoniczne przewiduje, iż Kan. 7 - § 1. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności ustawy, od której się dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba, że została udzielona przez prawodawcę lub jego przełożonego. W powyższej normie istotny jest zapis o istnieniu słusznej i racjonalnej przyczyny. Przyczyny dyspensy jest wówczas słuszna, gdy nie stoi w sprzeczności z normami współżycia społecznego, natomiast jest racjonalna, gdy okoliczności, a ustawa, od której udziela się dyspensy są sobie proporcjonalne tzn. czy przyczyna dyspensy jest wystarczająca do zwolnienia z obowiązku zachowania danej ustawy. W dalszej części definicji, prawodawca przewiduje negatywną konsekwencją niegodziwości udzielonej dyspensy w przypadku nie spełnia wymogu słuszności i racjonalności, jak i nieważność jej udzielenia, gdy wydał ją organ do tego nieuprawniony. Przedmiotem kompetentnej władzy do udzielenia dyspensy, są organy władzy kościelnej, który posiadają władze wykonawczą. Władza dyspensowania przysługuje z mocy samego prawa, osobą sprawującym urząd, który tożsamo wyposażony jest w uprawnienie do udzielania dyspensy, bądź na mocy delegacji.

Zgodnie z Kan. 8 - § 2. Jedynie Patriarcha Kościoła Powszechnego ma wyłączne prawo dyspensowania duchownych o nominacji biskupiej. Prawo to posiadają również Kardynałowie upoważnieni przez Patriarchę.