Codex Iuris Canonici - T. I, II

[Aurelio de Medici y Zep]

Codex Iuris Canonici Petrii Pontificis Maximi iussu digestus, auctoritate Pii Patriarchae VII promulgatus

TYTUŁ I

W OGÓLNOŚCI

Rozdział I

NORMY OGÓLNE

Kan. 1 - § 1. Kanony tego Kodeksu dotyczą Państwa Kościelnego i Kościoła Rotryjskiego.

  § 2. Przepisy niniejszego Kodeksu do osób świeckich stosuje się odpowiednio, chyba że co innego wynika z właściwości sprawowanej przez nich funkcji lub godności, albo gdy przepisy szczególne stanowią inaczej.

  Kan. 2 - Kanony Kodeksu nie odwołują ani też nie zmieniają umów zawartych przez Stolicę Apostolską z krajami lub innymi społecznościami politycznymi. Zachowują one przeto swoją dotychczasową moc, chociażby nawet były przeciwne przepisom tego Kodeksu.

  Kan. 3 - Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolicę Apostolską osobom fizycznym lub prawnym, a będące w użyciu i nie odwołane, pozostają nienaruszone, chyba że kanony tego Kodeksu wyraźnie je odwołują.

  Kan. 4 - § 1. Istniejące dotychczas zwyczaje przeciwne przepisom niniejszych kanonów - tak powszechne, jak i partykularne - zostają całkowicie zniesione, jeśli zostały odrzucone przez kanony obecnego Kodeksu. Również pozostałe należy uważać za zniesione, chyba że Kodeks wyraźnie co innego zastrzega, albo są one stuletnie lub niepamiętne  mogą być tolerowane, jeśli zdaniem ordynariusza nie da się ich usunąć ze względu na okoliczności miejsca i osób.
  § 2. Zachowuje się istniejące dotychczas zwyczaje obok prawa, tak powszechne, jak i partykularne.

Rozdział II

DYSPENSY

  Kan. 5 - Dyspensa, czyli rozluźnienie prawa kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez tych, którym wyraźnie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądź mocą samego prawa, bądź mocą zgodnej z prawem derogacji.

  Kan. 6 - § 1. Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego dobra.
§ 2. Patriarcha ma prawo do dyspensowania wiernych w każdym przypadku.

  Kan. 7 - § 1. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności dokumentu, od którego się dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba że została udzielona przez prawodawcę lub duchownego przełożonego.
  § 2. W wątpliwości co do wystarczalności przyczyny, dyspensa jest udzielona ważnie i godziwie.

  Kan. 8 -  § 1. Kto posiada władzę dyspensowania, ma prawo wykonywać ją będąc także poza terytorium w stosunku do podwładnych chociażby nieobecnych na terytorium, a także jeśli czegoś innego wyraźnie nie postanowiono, w stosunku do podróżnych, przebywających aktualnie na terytorium.
  § 2. Patriarcha ma wyłączne prawo dyspensowania duchownych posiadających nominację biskupią. Prawo to przysługuje również kardynałom, ilekroć posiadają szczegółowe upoważnienie Patriarchy.

 

Rozdział III

URZĘDY KOŚCIELNE

  Kan. 9 - § 1. Powierzenie urzędu kościelnego dokonuje się: poprzez swobodne nadanie przez kompetentną władzę kościelną lub poprzez zwykły wybór przyjęty przez elekta oraz dokonanie przepisanej prawem inwestytury.

§ 2. Biskup Rotrii może w szczególnie uzasadnionych nadzwyczajnych przypadkach udzielić dyspensy od dokonania każdej inwestytury lub zezwolić na jej odroczenie. Wskazaniami do tego mogą być: fakt wcześniejszego odbycia inwestytury, jeśli elekt jest przywrócony do danej godności, pilna potrzeba szybkiego objęcia władzy przez elekta, poważne przeszkody i trudności ze zorganizowaniem inwestytury. Bycie zwolnionym z obowiązku odbycia inwestytury lub odbycie jej w późniejszym terminie nie zwalnia z obowiązku przestrzegania zobowiązań, których zachowanie przysięga się podczas inwestytury. Zobowiązania te wiążą wówczas elekta od chwili nominacji lub od przyjęcia wyboru.

§ 3. Nikt nie jest władny dyspensować Biskupa Rotrii od dokonania koronacji patriarszej.

§ 4. W przypadku, gdy jakakolwiek ceremonia była dokonana niezgodnie z rytuałem zatwierdzonym przez Kościół, należy ją powtórzyć.

  Kan. 10 - § 1. Ażeby urząd kościelny można komuś powierzyć, powinien on pozostawać we wspólnocie Kościoła i być zdatnym.
  § 2. Powierzenie urzędu dokonane symoniacko jest nieważne z mocy samego prawa.

  Kan. 11 - Temu, kto nie otrzymał jeszcze nominacji kapłańskiej, nie można ważnie nadać urzędu związanego z pełnym duszpasterstwem.

  Kan. 12 - § 1. Powierzenia urzędu duszpasterskiego nie należy odkładać bez ważnej przyczyny.
  § 2. Obietnica jakiegoś urzędu - przez kogokolwiek zostałaby dana - nie powoduje żadnego skutku prawnego.

  Kan. 13 - Każde powierzenie urzędu powinno być dokonane na piśmie.

  Kan. 14 - Jeśli prawo czegoś innego wprost nie postanawia, do biskupa diecezjalnego należy swobodne powierzanie urzędów kościelnych we własnym Kościele partykularnym.

  Kan. 15 - § 1. Urząd kościelny traci się po upływie wyznaczonego czasu, na skutek śmierci, rezygnacji, przeniesienia, usunięcia a także pozbawienia.
  § 2. Nie traci się urzędu kościelnego po ustaniu w jakikolwiek sposób władzy, która go nadała, chyba że prawo zastrzega coś innego.
  § 3. Utrata urzędu, która stała się faktem, ma zostać podana do wiadomości wszystkim, którym przysługuje jakieś prawo do powierzania urzędu.
  § 4. Temu, kto utracił urząd przez przyjętą rezygnację, można nadać tytuł emeryta.

  Kan. 16 - Utrata urzędu po upływie określonego czasu lub po osiągnięciu wieku następuje dopiero od momentu pisemnego zawiadomienia przez kompetentną władzę.

  Kan. 17 - Każdy, kto jest poczytalny, może zrzec się urzędu kościelnego.

  Kan. 18 - Mocą samego prawa nieważna jest rezygnacja pod wpływem ciężkiej i niesprawiedliwej bojaźni, podstępu, błędu istotnego lub symonii.

  Kan. 19 - Rezygnacja - czy wymaga przyjęcia, czy nie - aby była ważna, powinna być złożona temu, kto powierza urząd, o który chodzi.

  Kan. 20 - § 1. Tylko ten może dokonać przeniesienia, komu przysługuje prawo powierzenia, zarówno urzędu, który się zwalnia, jak i urzędu, który się powierza.
  § 2. Jeżeli przeniesienie jest dokonywane wbrew woli zajmującego urząd, wymagana jest poważna przyczyna z zachowaniem zawsze prawa do przedstawienia przeciwnych racji, przy czym należy przestrzegać sposobu postępowania przepisanego prawem.
  § 3. Aby przeniesienie osiągnęło skutek, musi być przekazane na piśmie.

  Kan. 21 - § 1. Z urzędu - zgodnie z przepisami prawa - który został komuś nadany według roztropnego rozeznania kompetentnej władzy, można go usunąć z powodu słusznej przyczyny, ocenianej przez tę władzę.
  § 2. Akt usunięcia, by osiągnął skutek, ma być przekazany na piśmie.

  Kan. 22 - Mocą samego prawa zostaje usunięty z urzędu kościelnego:
    1° kto utracił stan duchowny;
    2° kto publicznie odstąpił od wiary lub wspólnoty z Kościołem;
    3° duchowny, który usiłował zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne.

  Kan. 23 - Pozbawienie urzędu, stanowiące mianowicie karę za przestępstwo, może być dokonane tylko zgodnie z przepisami prawa.

TYTUŁ II

LUD BOŻY

Rozdział I

OBOWIĄZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH

  Kan. 24 - Wszyscy wierni są równi co do godności i działania.

  Kan. 25 - Wierni zobowiązani są - każdy przez swoje własne działanie - zachować zawsze wspólnotę z Kościołem.
 
  Kan. 26 - Wszyscy wierni, zgodnie z własną pozycją, winni starać się prowadzić życie święte i przyczyniać się do wzrostu Kościoła.

  Kan. 27 - § 1. Wierni mają prawo otrzymywać pomoce od swoich pasterzy z duchowych dóbr Kościoła.
§ 2. To, co pasterze, wyjaśniają jako nauczyciele wiary albo postanawiają jako kierujący Kościołem, wierni, świadomi własnej odpowiedzialności, obowiązani są wypełniać z chrześcijańskim posłuszeństwem.
§ 3. Wierni mają prawo, by przedstawiać pasterzom Kościoła swoje potrzeby, zwłaszcza duchowe, jak również swoje życzenia.

  Kan. 28 - Wierni mają prawo swobodnego zakładania stowarzyszeń i kierowania nimi dla celów propagowania kulturowych aspektów Kościoła, a także odbywania zebrań dla wspólnego osiągnięcia tych celów.

  Kan. 29 - Wszyscy wierni, którzy uczestniczą w misji Kościoła, mają prawo, by przez własne inicjatywy, każdy zgodnie ze swoim stanem i pozycją, popierali lub podtrzymywali jego działalność. Żadna jednak inicjatywa nie może sobie przypisywać miana kościelnej, jeśli nie otrzyma zgody kompetentnej władzy Kościoła.

  Kan. 30 - Wszyscy wierni mają prawo być wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu życia.

  Kan. 31 - § 1. Wiernym przysługuje legalne dochodzenie i obrona przysługujących im w Kościele uprawnień na właściwym forum kościelnym według przepisów prawa.
  § 2. Wierni, jeżeli zostali wezwani przed sąd przez kompetentną władzę, mają prawo, by byli sądzeni z zachowaniem przepisów prawa, stosowanych ze słusznością.

  Kan. 32 - § 1. Odpowiednio przygotowani świeccy są zdolni, by otrzymać od pasterzy te urzędy kościelne i posługi, które wolno im piastować zgodnie z przepisami prawa.
  § 2. Świeccy odznaczający się odpowiednią wiedzą, roztropnością i uczciwością, są zdolni do tego, by jako biegli lub doradcy świadczyli pomoc pasterzom Kościoła, także w radach działających zgodnie z przepisem prawa.

Rozdział II

DUCHOWNI

  Kan. 33 - Kościół ma obowiązek, a zarazem własne i wyłączne prawo kształcenia tych, którzy są przeznaczeni do posługi kościelnej.

  Kan. 34 - Każdy duchowny powinien być inkardynowany do jakiegoś Kościoła partykularnego lub do prałatury personalnej, albo do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego, czy też do jakiegoś stowarzyszenia, które posiada tę zdolność, tak że nie może być duchownym nikomu nie podlegającym czyli tułaczym.

  Kan. 35 - Duchowni mają szczególny obowiązek okazywania szacunku i posłuszeństwa Patriarsze oraz każdy własnemu ordynariuszowi, jak również wszystkim starszym w hierarchii.

  Kan. 36 - § 1. Tylko duchowni mogą otrzymać urzędy, do wykonywania których wymaga się władzy nominacji albo kościelnej władzy rządzenia.
  § 2. Duchowni mają obowiązek - chyba że usprawiedliwia ich prawnie uznana przeszkoda - przyjąć i wiernie wypełnić zadanie powierzone im przez własnego ordynariusza.

  Kan. 37 - § 1. Duchowni obowiązani są zachować wieczystą wstrzemięźliwość i dlatego zobowiązani są do celibatu, poza wyjątkiem podanym w § 2 i 3 tego kanonu.
§ 2. W przypadku stopnia diakona, dopuszczalne jest zawarcie związku małżeńskiego po uprzednim uzyskaniu zgody Patriarchy.
§ 3. Duchowni inkardynowani do Kościołów partykularnych lub do prałatur personalnych obrządku welijskiego mogą być żonaci, o ile ich małżeństwo zostało zawarte przed chirotonią prezbitera. Tacy duchowni nie mogą zostać nominowani na urząd biskupa lub wyższy, ale mogą być kreowani kardynałami. Nie mogą też przeinkardynować się do Kościoła partykularnego bądź prałatury personalnej obrządku zachodniego, chyba że po śmierci żony. Jeśli zaś zostaną wdowcami w trakcie sprawowania posługi prezbiterskiej, nie mogą się ożenić po raz kolejny, póki pozostają duchownymi.
§ 4. Patriarcha może wydać szczegółowe normy w sprawie adopcji przez osoby duchowne.


  Kan. 38 - § 1. Duchowni mają prawo zrzeszania się z innymi dla osiągnięcia celów zgodnych ze stanem duchownym.
  § 2. Duchowni powinni w sposób szczególny doceniać te stowarzyszenia, które mając statuty zatwierdzone przez kompetentną władzę - przez odpowiedni i właściwie zatwierdzony sposób życia oraz braterską pomoc pobudzają własną świętość w wykonywaniu posługi, jak również sprzyjają pogłębianiu więzi między sobą i z własnym biskupem.
  § 3. Duchowni powinni się powstrzymać od zakładania lub przynależności do stowarzyszeń, których cel albo działalność nie dadzą się pogodzić z obowiązkami właściwymi stanowi duchownemu lub mogłyby przeszkadzać w sumiennym wypełnianiu zadania zleconego im przez kompetentną władzę kościelną.

  Kan. 39 - Wypełniając kościelną posługę, duchowni zasługują na wynagrodzenie odpowiednie ich pozycji, z uwzględnieniem zarówno natury ich zadania, jak również okoliczności miejsca i czasu, dzięki któremu mogliby zaspokoić potrzeby własnego życia a także wynagrodzić tych, których pomocy potrzebują.
 
  Kan. 40 - § 1. Duchowni winni być gotowi do posługi wszędzie tam, gdzie będą ich potrzebować wierni.
§ 2. Duchowni powinni powstrzymać się od tego wszystkiego, co wprost nie przystoi ich stanowi.
  § 3. Duchowni niech unikają tego, co chociaż nie jest nieprzyzwoite, jednak obce stanowi duchownemu.

Kan. 41. § 1. Są trzy stopnie duchowieństwa, przedstawione w hierarchii od najwyższego do najniższego: episkopat, prezbiterat i diakonat.
§ 2. Nominację na diakona i prezbitera może wydać biskup ordynariusz wiernemu swojej diecezji. Nominacja ta może zostać uchylona w każdej chwili mocą decyzji patriarszej.
§ 3. Nominację na biskupa może wydać wyłącznie Patriarcha.
   
  Kan. 42 – Duchowny traci swój stan:
    1° przez wyrok sądów;
    2° przez karę wydalenia nałożoną zgodnie z przepisami prawa;
    3° przez decyzję Patriarchy;
    4° przez rezygnację lub samowykluczenie spowodowane złamaniem niniejszego prawa potwierdzone decyzją Patriarchy.

  Kan. 43 - Duchowny, który utracił stan duchowny zgodnie z przepisami prawa, traci z nim uprawnienia właściwe stanowi duchownemu, jak również nie podlega żadnym obowiązkom stanu duchownego, tym samym zostaje pozbawiony wszystkich urzędów, zadań i wszelkiej władzy delegowanej.

  Kan. 44 - Duchowny, który utracił stan duchowny, nie może ponownie być włączony do duchowieństwa, chyba że przez decyzję Patriarchy.

Kan. 45 – § 1. Szczególnie zasłużonym prezbiterom obrządku rotryjskiego Patriarcha może nadać następujące tytuły honorowe, wymienione w kolejności ich starszeństwa:
1° protonotariusz apostolski
2° prałat honorowy Jego Świątobliwości
3° kapelan honorowy Jego Świątobliwości
§ 2. Szczególnie zasłużonym prezbiterom obrządku welijskiego Patriarcha może nadać następujące tytuły honorowe, wymienione w kolejności ich starszeństwa:
1° mitrat honorowy
2° protoarchimandryta honorowy
3° archimandryta honorowy
§ 3. Szczególnie zasłużonym prezbiterom obrządku rotryjskiego ordynariusz może nadać następujące tytuły honorowe, wymienione w kolejności ich starszeństwa:
1° kanonik honorowy R.M.
2° kanonik honorowy E.C.
3° kanonik honorowy
§ 4. Szczególnie zasłużonym prezbiterom obrządku welijskiego ordynariusz może nadać następujące tytuły honorowe, wymienione w kolejności ich starszeństwa:
1° mitrat
2° protojerej
3° protopop
Kan. 46. – Biskupowi cechującemu się nienaganną posługą oraz zasługami dla Stolicy Apostolskiej i Kościoła Rotryjskiego Patriarcha może nadać tytuł arcybiskupa ad personam wraz ze stolicą tytularną.

Kan. 47. – § 1. Patriarcha Państwa Kościelnego Rotria ma prawo obniżyć lub odebrać każdy tytuł kościelny lub honorowy, w razie gdy posiadający go:
1° złamie prawo obowiązujące na terenie Państwa Kościelnego Rotria lub przepisy prawa kanonicznego;
2° wykaże niesubordynację wobec swoich zwierzchników, w szczególności zaś wobec samego Patriarchy.
§ 2. Ordynariusz, który nadał duchownemu tytuł kanonika lub odpowiadające mu tytuły w obrządku welijskim ma prawo odebrać ten tytuł w przypadku, gdy posiadający go:
1° złamie prawo obowiązujące na terenie Kościoła partykularnego lub przepisy prawa kanonicznego
2° wykaże niesubordynację wobec swoich zwierzchników, w szczególności zaś wobec samego Patriarchy.

Rozdział III

INSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO

Kan. 48 - § 1.  Duchowni lub wierni świeccy mogą zrzeszać się w ramach instytutów życia konsekrowanego i żyć według ściśle określonych przez nie reguł.

§ 2. Reguły instytutów życia konsekrowanego nie mogą stać w sprzeczności z istotą Kościoła Rotryjskiego.

Kan. 49 - § 1. Instytuty życia konsekrowanego dzielą się na diecezjalne bądź międzynarodowe.

§ 2. Diecezjalne instytuty życia konsekrowanego mogą działać na obszarze jednej archidiecezji/diecezji, a ich reguły i statut zatwierdzane są przez ordynariusza tej jednostki administracyjnej Kościoła.

§ 3. Międzynarodowe instytuty życia konsekrowanego mogą działać w całym Pollinie, a ich reguły i statut zatwierdzane są przez Patriarchę.

Kan. 50 - Na potrzeby niniejszego rozdziału pod pojęciem diecezjalnych instytutów życia konsekrowanego należy rozumieć również te, które działają na terytorium archidiecezji, prałatury terytorialnej, opactwa terytorialnego oraz wikariatu apostolskiego.