Wykład programowy - magisterium, II.

[Carlo Lorenzo de Medici y Zep]

Wykład II

Sakramenty

Definicja
Według definicji Katechizmu Kościoła katolickiego sakrament to taki widzialny znak lub obrzęd, który przynosi łaskę w sposób skuteczny, ze względu na moc w nim zawartą. Krótko: sakrament to widzialny znak nie widzialnej łaski. Przyjęcie łaski zależy od wiary i dyspozycji przyjmującego.
Sakramenty święte przeznaczone są dla żywych i dla wierzących. W Kościele katolickim uznaje się siedem sakramentów. Są to:

• Chrzest (łac. baptismum)
  
  
• Bierzmowanie (confirmatio)
  
  
• Eucharystia  (eucharistia)
  
  
• Pokuta (paenitentia)
  
  
• Namaszczenie chorych (unctio infirmorum)
  
  
• Święcenia (sacri ordines)
  
  
• Małżeństwo (matrimonium)
  

Liczba sakramentów
Katolicka doktryna mówiąca, że jest 7 sakramentów, formowała się dość długo. W XI w. św. Piotr Damiani († 1072) wymieniał 12 sakramentów. Oprócz znanych nam siedmiu uznawano np.: namaszczenie na króla, dedykację kościoła, konsekrację dziewic, poświęcenie zakonnic i obmycie nóg w Wielki Czwartek. Inni dodawali jeszcze jałmużnę. Hugo od św. Wiktora (1096-1141), który uważał augustyńską definicję sakramentu za zbyt szeroką, zaproponował zawężenie jej znaczenia i do sakramentów zaliczył oprócz uznawanych obecnie również wcielenie Chrystusa, Kościół, wodę święconą, święte rany, znak krzyża i śluby.
W XII i XIII w. podręczniki teologiczne, zwane sumami teologicznymi, zaczęły podawać systematyczne definicje sakramentów, których główny sens wyraziło słynne zdanie Tomasza z Akwinu:
Nie każdy znak rzeczy świętej jest sakramentem (...), są nim jedynie te [znaki], które oznaczają doskonalenie ludzkiej świętości.
Tomasz też podał dwa główne rodzaje motywów wyróżnienia siedmiu sakramentów Kościoła: ze względu na łaskę jaką przynoszą dla kultu Bożego oraz ze względu na rodzaj łaski, którą przynoszą by leczyć to co zniszczył grzech. Stąd małżeństwo np. uznał za sakrament leczący pożądliwość (concupiscentia) oraz przeciwdziałający skutkom śmierci, będącej konsekwencją grzechu i powodującej zmniejszanie się liczby wierzących. Odtąd zastosowanie słowa sakrament zawężono do siedmiu sakramentów.
W magisterialnych orzeczeniach Kościoła liczba siedmiu sakramentów pojawia się w 1208 w wyznaniu wiary skierowanym przeciw błędom Waldensów, gdzie wymienia się je wszystkie. Wymieniono je także na Soborze Liońskim II (1274) (w Wyznaniu wiary Michała Paleologa), a następnie Florenckim (1439). Sobory te stwierdziły, że jest siedem sakramentów i wyliczyły je. Sobór trydencki stwierdził zaś zdecydowanie, że jest ich „ani więcej, ani mniej jak siedem”. Takie jest więc stanowisko teologii i wiary katolickiej.
Podział sakramentów

• Sakramenty, które można przyjąć raz w życiu, czyli niepowtarzalne (chrzest, bierzmowanie, święcenia (potocznie kapłaństwo) i takie, które można przyjąć wiele razy, czyli powtarzalne (Eucharystia, pokuta, namaszczenie chorych i warunkowo małżeństwo, małżeństwo po raz kolejny może zawrzeć jedynie wdowiec lub wdowa).
  
  
• Sakramenty, które można przyjąć tylko w stanie łaski uświęcającej – tzw. sakramenty żywych (bierzmowanie, Eucharystia, namaszczenie chorych, święcenia, małżeństwo) i takie, które przyjmuje się dla zgładzenia grzechów (chrzest, pokuta). Przewidziany jest jednak wyjątek co do Komunii i namaszczenia chorych. Jeśli chory nie może wyznać grzechów przed udzieleniem mu sakramentu namaszczenia, to ten sakrament własną mocą odpuszcza grzechy, jeśli chory chce ich przebaczenia. Komunię zaś można przyjąć w stanie grzechu ciężkiego w przypadku niemożności przystąpienia do spowiedzi i bardzo ważnej przyczyny przyjęcia Najświętszego Sakramentu.
  
  
• Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), sakramenty uzdrowienia (pokuta, namaszczenie chorych), sakramenty w służbie komunii i posłania wiernych (święcenia, małżeństwo)
  

Skuteczność i znaczenie sakramentów
W teologii katolickiej skuteczność sakramentów należy do dziedziny misterium. Jeżeli zostały udzielone zgodnie z rytuałem przez upoważnioną osobę, sakramenty są ważne ex opere operato (same w sobie, same przez się), czyli niezależnie od sprawiedliwości udzielającego (szafarza) i przyjmującego sakrament. Chrzest i bierzmowanie należą do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Są przyjmowane tylko raz i wiążą się na ogół z narodzinami i wejściem w okres dojrzałości. Eucharystia – najważniejszy sakrament – jest znakiem pożywienia i wspólnoty; pokuta – misterium przebaczania grzechów, a namaszczenie chorych – misterium pomocy w chorobie. Kapłaństwo upoważnia chrześcijanina do wypełniania urzędu kapłańskiego, a małżeństwo upoważnia dwoje ludzi do założenia chrześcijańskiego związku małżeńskiego. Skutki sakramentów zależą jednak także od dyspozycji tego, kto je przyjmuje (ex opere operantis - na podstawie tego, czego dokonał działający)

Kościół jako sakrament
Coraz częściej spotyka się opinie teologów, że należy Kościół rozumieć jako ósmy sakrament - Sakrament Zbawienia.
Zgodnie z fundamentami i dogmatami wiary posiada pełnie środków zbawienia. Pozostałe sakramenty w sposób doskonały realizują się w Kościele. Osobna i skomplikowana kwestia jest rozumienie Kościoła jako takiego.

____________________________________________________
Źródło: http://parafia.centrumopatrznosci.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=122&Itemid=28